بسمه تعالی
 
                  «روانشناسی رنگ‌ها و تأثیرات روانشناختی رنگ بر خصوصیات شخصیتی و روحی افراد»
 
 
امروزه رنگ و رنگ شناسی به عنوان یک علم در سطح جهان مطرح می‌باشد. در عصر حاضر رنگ در علوم مختلف و از زوایای متفاوتی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. جنبه‌هایی مانند فیزیک نور و رنگ، ساختار شیمیایی رنگها، جامعه شناسی رنگ، سمبل شناسی رنگ، رنگ در هنرهای تجسمی، مفاهیم و رویکردهای نشانه‌شناسی، اسطوره شناسی و روحانیت رنگ‌ها، درمان و شفای بیماران به وسیله‌ی رنگها یا منابع طبیعی رنگها، و نهایتاً جنبه‌های روانی و شخصیتی رنگها بر روی انسان. موضوع این مقاله نیز روانشناسی رنگ و تأثیرات آنها بر روی انسانها می‌‌باشد. این جنبه‌ از رنگ که در قرن بیستم بسیار مورد توجه دانشمندان، محققین علوم انسانی، روانشناسان و دیگر فیلسوفان و حتی مردم عادی قرار گرفته است امروزه کاربردهای بسیاری نظیر درمان بیماران، شناخت بیشتر روحیه‌ی مراجعین مشاوران، و حتی انتخاب بهتر افراد در هنگام استخدام آنها می‌باشد.
در روانشناسی نوین، «رنگ» و «رنگها» یکی از معیارهای سنجش شخصیت بشمار می‌آیند. چرا که هر یک از آنها تأثیر خاص روحی و جسمی را در یک فرد باقی گذارده و رنگ نشانگر وضیعت روانی و جسمی وی می‌باشد. این موضوع با توجه به پیشرفت دو دانش فیزیولوژی و روانشناسی به اثبات رسیده است. آنچه مطالعات تاریخی نشان میدهد انسان همواره در طول زندگی خود تحت تأثیر رنگها بوده است و این مسأله در صد سال اخیر که صنعت رنگ پیشرفت بسیاری کرده است بیشتر نیز شده است. در این مقاله در کنار ارائه‌ی ویژگیهای عمده‌ی روانشناسی رنگهای اصلی به مختصری از ویژگی شخصیتی افرادی که این رنگها را در آزمایش رنگ لوشر روانشناس برجسته در اولویت انتخاب خود قرار میدهند نیز پرداخته شده است. مبنای کار در مورد انتخاب رنگها نیز آزمایش رنگ لوشر می‌باشد، این آزمایش بعد از آزمایش معروف روشاخ در زمینه‌ی شناخت شخصیت انسان از طریق لکه‌های رنگین جوهر جدیدترین نظریه‌ای است که در این مورد ارائه گردیده است.
واژگان کلیدی : رنگ، رنگها، روانشناسی، شخصیت، افراد
از روزگاران بسیار دور رنگها همواره پیرامون بشر را احاطه کرده و وی را تحت نفوذ خود درآورده‌اند، اما تنها مدت کوتاهی است که ما قادر به تولید رنگ واستفاده از آنها شده‌ایم. تا پیش از قرن نوزدهم، فقط تعدادی رنگ و مواد رنگی شناخته شده بودند که بیشتر آنها ریشه آلی داشتند و گران نیز بوده‌اند، به طوری که استفاده از پارچه‌های رنگی و مواد تزیینی فقط در انحصار ثروتمندان بود.
اما در صد سال اخیر وضعیت به گونه‌ای متفاوت شده است. امروزه هر چیز که بشر می‌سازد دارای رنگ است و اثر رنگها بر روی روح و روان انسان چیزی غیر قابل انکار شده است. بنابراین در روانشناسی نوین، رنگها یکی از معیارهای سنجش شخصیت انسانها بشمار می‌آیند؛ چرا که هر یک از آنها تأثیر خاص روحی و جسمی را در یک فرد باقی گذارده و رنگ نشانگر وضعیت روانی و جسمی وی می‌باشد. این موضوع با توجه به پیشرفت این دو دانش فیزیولوژی و روانشناسی به اثبات رسیده است. بدیهی است که انسان از روزگاران بسیار دور تا کنون تحت نفوذ و تأثیر رنگ‌های پیرامون خود بوده است، در دوران معاصر تأثیر مزبور دو چندان شده و در همه ارکان زندگی روحی ما رخنه کرده است.(لوشر،????)
امروز استفاده‌ی روزافزون از رنگ‌ها، همراه با رقابت فزاینده میان تولیدکنندگانی که مشتاق افزایش فروش محصولات خود هستند، تحول زیادی در زمینه‌ی روانشناسی رنگ پدید آورده است. یک تولید کننده به منظور فروش محصولاتش، روانشناسی رنگ‌ها را نیز باید مد نظر قرار دهد. اگر به عنوان مثال محصول او شکر باشد، در این صورت او می‌داند که باید شکر خود را در یک بسته‌ی آبی رنگ و یا حداقل دارای یک زمینه‌ی آبی عرضه کند. دلیل آن این است که احساس فیزیولوژی انسان در رابطه با رنگ آبی، «شیرینی» است. تولیدکننده‌ی امروز خوب می‌داند که شکر را در بسته‌های سبز رنگ عرضه نکند چون رنگ سبز یک احساس «گس» را در انسان پدید می‌آورد پدید می‌آورد و چه کسی خواستار شکر «گس» است؟ شرکت‌های هواپیمایی نیز می‌دانند که در انتخاب رنگ‌های به کار رفته برای تزیین داخلی کابین، چه نکاتی حائز اهمیت‌اند. آنها به خوبی واقفند که اضطرابات ناشی از پرواز حتی در ترسوترین مسافران به وسیله‌ی چه رنگ‌هایی کاسته می‌شود.(مساح،????)
عامل رنگ، رنگ دانه قابل تعریف و توجیه و قابل تجزیه از نظر فیزیکی و شیمیایی و به معنی ماده رنگ کننده است. این عامل وسیله‌ی حس بینایی و ادراک مغزی مفهوم و ماهیت انسانی کسب می‌کند. چشم و مغز از طریق قیاس و کنتراست به تمیز دقیق نائل می‌شوند. ارزش یک رنگ ملون در قیاس با یک رنگ غیر ملون (سیاه، سفید یا خاکستری) با یک یا دو یا چند رنگ ملون دیگر تعیین میشود. مشاهده رنگ یک واقعیت پسیکوفیزیولوژیک است و از واقعیت فیزیکوشیمیایی رنگ متمایز می‌باشد.(ایتن،????)
واقعیت فیزیولوژیک مغز همان چیزی است که ایتن آنرا اثر رنگ مینامد.او می‌افزاید عامل رنگ و اثر رنگ فقط در مورد چند مایگی‌های هماهنگ قابل انطباق هستند. در تمامی موارد دیگر عاملیت رنگ تبدیل به یک اثر جدید می‌شود.
درباره یک اثر هنری مانند نقاشی یا یک عکس رنگی باید گفت که اهمیت روانی رنگ معمولاً کمتر آشکار است زیرا عوامل بیشمار دیگری نظیر موضوع، تعادل شکل یا فرم، تعادل میان رنگ‌ها، میزان تحصیل و تخصص تماشاگر و درک زیبایی‌شناسی او دست‌اندر کارند. یعنی به طور کلی وقتی رنگ‌های متعدد برای خلق یک اثر بکار رفته‌اند، در این صورت فقط داوری زیبایی شناسی است که تمام اثر را ارزیابی کرده و بجای این که واکنش روانی ما نسبت به رنگ‌های خاصی را بسنجد تعیین می‌کند که آیا ما آن اثر را دوست داریم یا نه.(لوشر،????)
رنگ مهمترین و پر محتواترین بعد هنر است. از دیدگاه قرآن مجید، رنگ و زینگیهای رنگی («لون»ها) آن، نشانه‌هایی هستند از وجود ذات باری تعالی برای کسانی که نعمتها و آیتهای خداوند را یادآور می‌شوند و به آنها می‌اندیشند و اینگونه پدیده‌ها را سرسری نمیگیرند. این افراد معمولا علما و متفکرانند: «وَ ما ذَرَألَکُم فِی الاَرضِ مُختَلِفاً اَلوانُهُ، اِنَّ فی ذلِکَ لَایَهً لِقَومٍ یَذَکِّرُون»، و آنچه رنگارنگ در زمین برای شما آفرید، همانا در این نشانه‌ای است برای گروهی که (خداوند و نعمتهایش را) یادآور می‌شوند (نحل، ??). و همچنین می‌فرماید: و پروردگارت به زنبور عسل وحی نمود که خانه‌های خود را در کوهها و درختان و داربستها برگزین؛ سپس از همه‌ی میوه‌ها بخور ...، از شکمهای آنها نوشابه‌ی رنگارنگی برون شود که در آن درمان مردم است، همانا در این نشانه‌ای برای گروهی که می‌اندیشند (نحل، ??-??). در آیات دیگری، رنگارنگی آفرینشهای الهی نشانه‌هایی برای کسانی که آگاهند، دانا و دانشمندند یاد آور شدن نعمتهای الهی و اندیشیدن، نخستین گامهای آگاهی و دانش به چیزهاست. نیز رنگ در کلام خداوند مفهوم غیر مادی دارد و شایان بحث فراوان است همانطور که در سوره‌ی بقره آیه‌ی ??? می‌فرمایند «این رنگ خداست و رنگ چه کسی از رنگ خدا بهتر است. ما پرستندگان او هستیم.» و در اینجا خداوند از «رنگ» (صبغه) به معنی مطلق آن سخن می‌فرماید و نه از «لون» که «زینگی رنگ» از یک رنگ خاص است. از طرف دیگر رنگ را وسیله‌ی وحدت برگزیده است. رنگ خدا چیست؟ خدایی شدن و حق را پرستش کردن، یعنی ویژگیهای خاصی را پذیرفتن که همه را با تمام طینتهای گوناگون و خلقهای متفاوت در یک مجموعه‌ی همگن گرد می‌آورد، همانند رنگی یکدست که تمام بخشها و ذرات یک فضای ناهمگن و بسیار متفاوت را یکی می‌کند. خداوند اینجا «رنگ» را استعاره‌ای برای حکومت جهانی واحد اسلامی-الهی برگزیده است. بنابراین اثری که در هماهنگی رنگی ساخته شود، اثری است گویای توحید و یگانگی.(آیت‌الهی،????)